بوم مدل کسب‌وکار یا Business Model Canvas چیست؟
بوم مدل کسب کار یک‌زبان مشترک برای ارتباط افراد و ترسیم افکار و جمع‌بندی نظرات است. بوم مدل کسب‌وکار ابزار مدیریتی و کارآفرینانه استراتژیک است که به شما اجازه می‌دهد مدل کسب‌وکار خود را توصیف، طراحی و اختراع کرده یا آن را به چالش کشیده و یا تغییر (چرخش یا Pivot) دهید. این بوم یک جدول است که بخش‌های مختلف یک محصول یا ایده شامل ارزش پیشنهادی، زیرساخت‌ها، مشتری‌ها و منابع درآمد را مشخص میکند. بوم مدل کسب‌وکار به شرکت‌ها کمک میکند تا بتوانند با ترسیم تعامل میان بخش‌های مختلف کسب‌وکار خود، فعالیت‌های خود را به شکلی هماهنگ به‌پیش ببرند.
این جدول شامل بخش‌های مختلف یک ایده یا کسب‌وکار است. به‌طورکلی مدل کسب‌وکار ابزاری مفهومی است که شامل مجموعه‌ای از عناصر و ارتباط آن‌ها بوده و منطق شرکت جهت درآمدزایی را نشان می‌دهد. امروزه در اکثر شرکت‌های موفق جهان و رویدادهای استارتاپی از این بوم به‌عنوان تابلوی راهنمایی برای جهت‌دهی مسیر کسب‌وکار استفاده می‌کنند.
چرا باید بوم کسب‌وکار داشته باشیم؟
بوم کسب‌وکار، خیلی سریع و خلاصه و جامع، کسب‌وکارتان را به نمایش درمی‌آورد. داشتن چنین ابزاری، چنین فوایدی هم دارد:
• می‌توانید استارتاپ یا کسب‌وکار خود را به سرمایه‌گذار یا شرکای تجاری احتمالی‌تان به‌سادگی معرفی کنید.
• می‌توانید قبل از این‌که بخواهید ریالی را هزینه کنید؛ کل کسب‌وکارتان را از بالا ببینید.
• تمرکز: با به‌کارگیری بوم مدل کسب‌وکار می‌توانید شفافیت و تمرکز بهتری روی عوامل محرک کسب‌وکار خود داشته باشید.
• انعطاف‌پذیری: در بوم مدل کسب‌وکار به‌سادگی هر چه تمام می‌توان مدل را تغییر داد و تمامی تأثیرات تغییر را در مدل یک‌صفحه‌ای مشاهده کرد.
• شفافیت: باوجوداین مدل تک‌صفحه‌ای گروه شما می‌تواند شناخت بهتری از مدل و چشم‌انداز شما در خصوص کسب‌وکار مدنظرتان کسب کنند.
معرفی اجزای ۹ گانه بوم مدل کسب‌وکار
1- بخش مشتریان Customer) Segment)
در این بخش، همان‌طور که از نامش پیداست، شما مشتریانتان را که بر اساس یک سری ویژگی‌ها هدف قرار داده‌اید معرفی می‌کنید.
2- ارزش پیشنهادی Value) Proposition(
این قسمت باید مشخص کنید که قرار است چه ارزش‌هایی را برای مشتریانتان به ارمغان بیاورید؟ چه مزیتی (مانند قیمت خوب، راحتی، سرعت و...) قرار است به مشتری بدهید تا شمارا نسبت به رقبایتان ترجیح بدهند؟
3- کانال‌های توزیع) Channels(
چطور این ارزش پیشنهادی تبلیغ، فروخته و تحویل داده می‌شوند؟ چرا؟ آیا چنین کاری فایده دارد؟ چگونه قرار است کالا یا خدمات یا هر نفع دیگری که برای مشتری خواهید داشت، به او برسد؟ چگونه کالایتان را توزیع خواهید کرد؟ از چه کانالی خدماتتان را به مشتری ارائه خواهید داد؟
4- ارتباط با مشتریان Customer) Relation(
در این قسمت مشخص می‌کنید که چگونه قرار است با مشتری ارتباط داشته باشید و چگونه می‌خواهید این ارتباط را حفظ کنید؟ تعامل شما با مشتریان در طول چرخه عمر محصول و فروش به چه صورت است؟ آیا این تعامل به‌صورت رودررو است؟ تماس تلفنی؟ کاملاً از طریق وب‌سایت؟ آیا آن‌ها هرگز شمارا ندیده‌اند و کلیه تعاملات شما از طریق یک کانال بوده است؟ بسیاری از شرکت‌ها، مانند اَپل، از راه‌اندازی پشتیبانی تلفنی صرف‌نظر کرده‌اند تا با پشتیبانی رودررو بتوانند درآمد معقولی کسب کنند.
5- جریان درآمد Revenue) Stream(
کسب‌وکار چطور از ارزش پیشنهادی کسب درآمد میکند؟ قرار است استارتاپ شما چگونه از هر دسته از مشتریان درآمد داشته باشد؟ حق اشتراک؟ (مثل روزنامه‌ها)، حق سرویس؟ حق استفاده از مجوز؟
6- فعالیت‌های اصلی Key) Activities(
برای یک کسب‌وکار محصول محور، این فعالیت‌ها ممکن است شامل یادگیری مستمر در خصوص کاربران و تکنولوژی‌های جدید برای تولید محصولات بهتر شود. اگر تمرکز کاری شما روی انجام کارهایی برای مجموعه‌ای مشخص از مشتریان است، فعالیت‌های کلیدی احتمالاً شامل کسب شناخت کافی از بخش‌ها و ایجاد یا کسب محصولات یا خدمات متناسب است. برای یک کسب‌وکار زیرساختی (مثل تجهیزات برق)، این فعالیت‌ها می‌تواند شامل راه‌اندازی زیرساخت و کاراتر کردن آن باشد.
7- منابع اصلی Key) Resources(
منابع اصلی دارایی‌های استراتژیکی هستند که شما برای کسب برتری و رقابت با سایرین به آن‌ها نیاز دارید. ازآنجاکه قرار شد یک سری ارزش‌ها، شامل خدمات و محصول و سایر منافعی را که قرار است به مشتری برسانید، تعریف کنید.
8- شرکای کلیدی Key) Partners(
تا این مرحله، بوم به شما کمک کرده است تا نقاط کانونی کسب‌وکار خود را به‌خوبی شفاف کنید. در این بخش مشخص می‌شود چه فعالیت‌ها و منابعی مهم هستند، اما منحصراً با استراتژی شما هنوز متناسب نیستند. چه چیزی خارج از ذات کسب‌وکار شما است؟ شرکت برای تمرکز بیشتر روی فعالیت‌های کلیدی خود چه‌کارهایی را می‌تواند انجام ندهد؟
9- ساختار هزینه) Cost Structure(
به این قسمت برای راه‌اندازی، بقا و توسعه کسب‌وکارمان نیاز داریم: # هزینه‌های یک‌باره: مثل خرید نرم‌افزار. # هزینه‌های ثابت: مثل حقوق کارمندان.